बैइजिङ— वृद्धबृद्धाहरुको बढ्दो जनसंख्याको चुनौतीको बीचमा, चीनमा विवाहको संख्या एक दशकमा उल्लेखनीय ५० प्रतिशतले घटेको छ। यसबाहेक, दम्पतीहरूमाझ लोकप्रिय हुँदै गएको बच्चा नजन्माउने मनोवृत्तिले चीनको जनसांख्यिकीय संकटलाई थपिरहेको छ।
बेइजिङ सरकारले विवाह र त्यसपछिको जनसंख्या वृद्धिलाई प्रोत्साहन गर्नका लागि चालेका धेरै उपायहरू जन्मदर पुनः उकालो लाग्न नसकेका कारण घट्दै गएका छन्। जसको कारण चीनमा ठूलो सामाजिक—आर्थिक समस्या निम्त्याउँदैछ ।
सन् २०१३ मा चीनका अधिकारीहरूले देशभर १३ दशमलव ५ विवाह दर्ता गरेका थिए। तर, त्यसयता विवाहको संख्या तीव्र गतिमा घट्दै गएको छ । चिनियाँ सरकारको प्रोत्साहन र प्रोत्साहन प्रवृतिलाई उल्टाउन असफल भयो। चीनको नागरिक मामिला मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको पछिल्लो तथ्याङ्कले सन् २०२२ मा विवाहको संख्या झनै घटेर ६८ लाख पुगेको छ ।
केवल एक वर्षमा, चिनियाँ जोडीहरू विवाह गर्ने क्रम १० दशमलव ५ प्रतिशतले घटेको छ, जसले चिनियाँ युवाहरूमा बढ्दो पीडा र वितृष्णालाई रेखांकित गर्दछ। ग्वाङ्डोङका स्वतन्त्र जनसांख्यिकी हे याफुका अनुसार चीनमा विवाह दर्ता सन् १९८० यताकै न्यून विवाह भएको हो।याफुले घट्दो युवा जनसङ्ख्या, कम लिङ्ग अनुपात, ढिलो विवाहको प्राथमिकता, उच्च जीवनयापन र बालबालिकाको पालनपोषण खर्चका कारण चिन्ता र वैवाहिक उपहारका कारण चीनमा विवाह दर घट्नु प्रमुख कारण रहेको बताए। बेरोजगारी र कोभडका कारण पनि यो समस्यालाई थप मलजल गरिरहेको छ।
चीनले सन् २०१६ मा जन्मदर सुधार गर्न एक सन्तान नीति खारेज गरेको थियो। जसले अन्तरक्षेत्रीय विवाह दर्ता, दोस्रो बच्चाको लागि ५० हजार चिनियाँ रुपैयाँ नगद पुरस्कार र तेस्रोलाई २० हजार चिनियाँ रुपैयाँ र निःशुल्क कलेज शिक्षा जस्ता सुविधाहरू पनि ल्याएको थियो। तर यसले कुनै पनि प्रोत्साहन गर्न सकेन । यसबाहेक, करियर निर्माणमा प्राथमिकता र पीडादायी बच्चा जन्माउनु विवाहप्रतिको चासो घट्नुको प्रमुख कारण हो।
जियाक्सिङ निवासी फाङ किन भन्छिन्,‘ पछिल्लो जीवनशैलीले उनलाई आफ्नो स्वतन्त्रताको आनन्द लिन अनुमति दिन्छ र धेरै मानिसहरूले यसलाई जोड्न थालेका छन्। १० वर्ष पहिलेको तुलनामा, म विवाहित छु तर बच्चा छैन भनेर मानिसहरूलाई बताउँदा मलाई अहिले अन्योलमा भन्दा बढी ईर्ष्या प्राप्त भइरहेको छ।’ चिनियाँ दैनिक सिनमिन इभनिङले गरेको सर्वेक्षणमा ७७ प्रतिशत चिनियाँ कलेजका विद्यार्थीहरूले आफ्नो आर्थिक अवस्थाका आधारमा बच्चा जन्माउने निर्णय गर्ने बताएका छन्।
कम्युनिष्ट पार्टीको युवा संगठनले गरेको सर्वेक्षणअनुसार करिब ४४ प्रतिशत चिनियाँ महिलाले आफूले कहिल्यै विवाह गर्ने हो कि होइन भन्ने निश्चित छैनन् भने ६९ प्रतिशतले ‘बच्चा जन्माउन नचाहने’ प्रमुख कारण बताए । सर्वेक्षणले जेन जेड मा विवाह गर्न इच्छुकतामा गिरावट देखाएको छ।
चीनको नेशनल हेल्थ कमिसनका वरिष्ठ अधिकारी याङ जिनरुईले लामो समयसम्म स्कूल शिक्षा, रोजगारीको बढ्दो दबाब र तनावपूर्ण जीवनका कारण विवाहप्रति चासो नहुनुको कारण बताए। विज्ञहरूले स्थितिलाई ‘जनसांख्यिकीय टाइमबम’ भनेका छन्। लाउ चाइना इन्स्टिच्युटका वरिष्ठ व्याख्याता डा ये लिउले भने, ‘विवाहप्रति युवा चिनियाँहरूको दृष्टिकोणले बढ्दो जनसांख्यिकीय संकटलाई परिवर्तन गर्ने बेइजिङको प्रयासमा ठूलो खतरा खडा गरेको छ।’
बच्चा जन्माउने महिलाको संख्या पनि घटेको छ । यो एक दशकमा मात्रै ४ करोड ६० लाखले घटेर २०१० मा ३८० मिलियनबाट २०२० मा ३३४ मिलियनमा झरेको छ। वृद्धावस्थाको प्रभावले सन् २०१६ र २०२१ बीचमा प्रजनन उमेरका महिलाको संख्यामा प्रतिवर्ष ५० लाखले गिरावट आएको छ। सिभिल मन्त्रालयका अधिकारी याङ जोङटाओले भने, “नागरिक तथा सरकारी कार्यालयसँग सम्बन्धित सरकारी अधिकारीहरूले भने। विवाह दरमा आएको गिरावटले जन्मदरलाई असर गर्छ, जसले आर्थिक र सामाजिक विकासलाई असर गर्छ ।”
ढिलो र कम विवाह, प्रजनन उमेरका महिलाहरूको घट्दो संख्यासँगै वृद्धावस्थामा तीव्र वृद्धि भइरहेको छ। यसको अर्थ सामाजिक दायित्वहरू निरन्तर बढ्दै गए पनि श्रमशक्तिको कम उपलब्धता हो। यी सबैले चीनको घरेलु माग र आर्थिक बृद्धिमा सम्भावित मन्दी ल्याउने छ, हङकङका अर्थशास्त्री झाङ झिवेईले भने।
सेन्टर अफ पॉलिसी स्टडीजका वरिष्ठ रिसर्च फेलो डा सिउजियान पेङले भने, ‘घट्दो र बुढ्यौली जनसङ्ख्या चीनको लागि वास्तविक चिन्ताको विषय हुनेछ। यसले चीनको अर्थतन्त्रमा हालदेखि २१०० सम्म गहिरो प्रभाव पार्नेछ।
