अन्तर्राष्ट्रिय
चीनबाट भागेर अर्को देशमा बसोबास गरिरहेका चिनियाँ नागरिकलाई खोज्न चीनलाई क्यानडाको सहयोग
ओटवा– दशकौंदेखि चीनबाट भागेर विदेशमा बसोबास गरिरहेका चिनियाँ नागरिकहरूको खोजीमा क्यानाडा सरकारले चिनियाँ सरकारलाई सहयोग गरिरहेको क्यानडाली ब्रोडकास्टिङ कर्पोरेशन (सीबीसी)को द फिफ्थ एस्टेटले खुलासा गरेको छ ।
क्यानाडामा, त्यो मद्दत कहिलेकाँही क्विड प्रो क्व डीलको सम्झौता रुपमा आएको छ । जसले चिनियाँ नागरिकको विवरण चीनलाई उपलब्ध गराउने गरेको द फिफ्थ एस्टेटले उल्लेख गरेको छ ।
ब्रिटिश कोलम्बियाका पूर्व आरसीएमपी अपरेसन अफिसर क्याल्भिन क्रिस्टीले एक अन्तर्वार्तामा भन— ‘उच्च स्तरमा ओटावाबाट’ चिनियाँ अधिकारीहरूलाई उच्च प्रोफाइलका फरारको विवरण उपलब्ध गराउने गरेको छ ।’
उनले चिनियाँ अधिकारीहरूसँगको बैठकमा सहभागी हुन अस्वीकार गरेको बताएका छन् । उनीहरुले फरार व्यक्तिको अन्तर्वार्ता लिन र अभियोगको सामना गर्न स्वेच्छिक रूपमा चीन फर्कन मनाउन चाहन्थे।
चीनले क्यानडासँग व्यापारमा आदानप्रदान गरेर, गैरकानूनी लागूऔषध विरुद्ध लड्न सहयोग प्रदान गरेर र चीनमा स्वेच्छाचारी रूपमा हिरासतमा रहेका क्यानाडालीहरूलाई रिहा गर्न वार्ता गरेर क्यानडाको निरन्तर सहयोग सुनिश्चित गरेको छ, द फिफ्थ एस्टेट अनुसन्धानले देखाएको छ ।
टोरोन्टोका अनुभवी अध्यागमन वकिल लोर्न वाल्डम्यान पनि एक हुन् क्यानडामा अहिले चिनियाँ अधिकारीहरूले खोजेका धेरै व्यक्तिहरूको प्रतिनिधित्व गरिरहेका छन् ।
यस वर्षको सुरुमा, ओटावाका राजनीतिज्ञहरूले मोन्ट्रियल, टोरन्टो र भ्यानकुभरमा धेरै कथित चिनियाँ पुलिस स्टेशनहरू रहेको जानकारीलाई वेवास्ता गरेका थिए । यद्यपी, क्यानडाका अधिकारीहरूले क्यानडामा चिनियाँ प्रहरीको कारबाहीबारे राम्ररी जानकार थिए।
स्काई नेट र फक्स हन्ट
सन् २०१४ देखि नै चिनियाँ सरकारले आक्रामक रूपमा भ्रष्टाचारको आरोप लगाएका अधिकारीहरू र विदेशमा बस्ने आर्थिक अपराधीहरूलाई स्काई नेट र फक्स हन्ट भनिने पुलिस अपरेशनहरू मार्फत फिर्ता ल्याउने प्रयास गरेको छ ।
चिनियाँ सरकारका अनुसार हजारौं कथित फरार व्यक्तिहरूलाई मुद्दा चलाउन चीन फिर्ता गरिएको छ।
सन् २०१९ को वार्षिक प्रतिवेदनमा, क्यानडाको संसदीय राष्ट्रिय सुरक्षा र खुफिया समितिले चिनियाँ सुरक्षा अधिकारीहरूले अपरेशन फक्स हन्ट सञ्चालन गर्न विदेशी राज्यहरूलाई उनीहरूको अनुसन्धान र गोप्य यात्राहरूमा सहयोग गर्न कूटनीतिक दबाब सहित धेरै उपायहरू अपनाएको फेला पारेको छ ।
तर आलोचकहरूले क्यानडाले चीनमा स्वतन्त्र न्यायपालिकाको अभाव र प्रमाण जुटाउन यातना सहित जबरजस्तीको प्रयोगको बारेमा मुद्दाहरूलाई बेवास्ता गर्दै वषौँंसम्म चीनको फरार शिकारसँग सहयोग गरेको छ ।
वाल्डम्यानले आफ्नो घर फर्केका परिवारका सदस्यहरूले बेइजिङबाट प्रतिशोधको सामना गर्न सक्ने डरले चीनबाट भागेका आफ्ना नागरिकहरूको अन्तर्वार्ता लिन द फिफ्थ एस्टेटको अनुरोध अस्वीकार गरे।
वाल्डम्यानले द फिफ्थ एस्टेटलाई भने कि संघीय सरकारले अझै पनि चीनले चाहेका आफ्ना ग्राहकहरूलाई हटाउने प्रयास गरिरहेको छैन, तर सीएसआईएसका अधिकारीहरूले उनीहरूलाई चिनियाँ अधिकारीहरूले कुन हदसम्म उत्पीडन वा धम्की दिइरहेका छन् भनेर निर्धारण गर्नका लागि ती केही चिनियाँ नागरिकहरुको अन्तर्वार्ता पनि लिएका छन् ।
यी मध्ये केही व्यक्तिहरू थिए जसलाई क्यानडा सीमा सेवा एजेन्सीे सक्रिय रूपमा चीनमा फिर्ता पठाउने प्रयास गरिरहेको वाल्डम्यानले भने।
क्यानडाको चीनसँग सुपुर्दगी सन्धि नभएको कारणले यस्ता नागरिकलाई क्यानडाबाट हटाउन अध्यागमन र शरणार्थी प्रणाली प्रयोग गर्ने गरिन्छ । क्यानाडका अधिकारीहरूले अध्यागमन र शरणार्थी बोर्डको सुनुवाइमा प्रमाणहरू प्रस्तुत गर्छन् जुन उनीहरूले चिनियाँ अधिकारीहरूबाट प्राप्त गर्छन् ।
सन् २०१५ मा, चीनले १०० भन्दा यसरी चीनबाट भागेका चिनियाँ नागरिकको सूची जारी गरेको छ जसमध्ये २६ क्यानाडामा रहेको विश्वास गरिएको थियो ।
सन् २०१५ मा, चाइना डेली, एक सरकारी स्वामित्वको मिडिया आउटलेटले चिनियाँ न्याय अधिकारीहरूको अनुमतिमा १०० जना फरारको बारेमा जानकारी प्रकाशित गरेको थियो ।
क्यानडाको सहयोग
पाँचौं एस्टेटले विगत दुई दशकहरूमा चीनले क्यानडाको सहयोगलाई आफ्नो फरार नागरिकमा क्यानडालाई आवश्यक मामिलामा सहयोगको लागि सशर्त बनाएको छ ।
उदाहरणका लागि, २०१२ देखि २०१६ सम्म चीनका लागि क्यानडाका राजदूतको रूपमा सेवा गरेका गाइ सेन्ट—ज्याक भन्छन् कि संघीय सरकारले क्यानडामा फेन्टानिलको प्रवाह घटाउन चिनियाँ सरकारको मद्दतको बदलामा स्वदेश फिर्ता गर्न सहयोग गर्न इच्छुक थियो।
चीनको विश्वव्यापी फरार खोजीसँग क्यानडाको सहयोगको सुरुवात २० वर्ष भन्दा बढी पछाडि फुजियान प्रान्तमा व्यापक भ्रष्टाचार मुद्दामा जान्छ।
१९९९ मा, क्यानडाली अध्यागमन अधिकारीहरूले पश्चिमी मिडियामा चीनको मोस्ट वान्टेड र तस्करी राजा भनेर चिनिने व्यक्तिबाट शरणार्थी स्थितिको दाबी प्राप्त गरे।
लाइ चाङ्सिङले चुरोट, तेल र अन्य वस्तुहरू करमुक्त आयात गरेको भन्दै चिनियाँ अधिकारीहरूलाई मदिरा, खाना खान र घूस दिएको आरोप छ ।
लाइको शरणार्थी आवेदनको लागि कार्यवाहीको एक भागको रूपमा, क्यानडाली अधिकारीहरूले चिनियाँ अधिकारीहरूद्वारा उपलब्ध गराइएका चिनियाँ नागरिकहरूको शपथ ग्रहण बयानहरूको समीक्षा गरे जसमा लाइ र उनकी पत्नीका लागि काम गर्ने ताओ मी नामकी एक महिलाको पनि गैरकानूनी गतिविधिहरूको जानकारी रहेको आरोप लगाइएको थियो।
लाइलाई चीनमा फर्काउनको लागि उनको बयान प्रयोग हुने चिन्तामा, नोभेम्बर २००१ मा ताओ मीले क्यानाडाका वकिल क्लाइभ एन्स्लीलाई सम्पर्क गरे।
लाइ चाङ्सिङले कुख्यात रेड हवेलीमा सयौं पार्टी अधिकारीहरूको मनोरञ्जन गरे, जसमा कराओके कोठाहरू, मसाज पार्लरहरू र धेरै निःशुल्क रक्सीहरू थिए।
एन्स्ले सांघाईमा अभ्यास गरिरहेका थिए र लाइको रक्षाका लागि चिनियाँ नागरिकबाट बयान लिइरहेका थिए।
लाइका बचाव पक्षका वकिलहरूले क्यानडाली अध्यागमन अधिकारीहरूलाई ताओ मीको फिर्ताको बारेमा जानकारी दिए, उनको पहिचान चिनियाँ अधिकारीहरूलाई उपलब्ध गराइने छैन।
एन्स्लेले अन्तिम पटक २० वर्षअघि ताओ मीलाई सांघाईमा रहेको आफ्नो कार्यालयमा देखेका थिए।
‘मलाई विश्वास लाग्दैन कि उनी जीवित छिन्,’ एन्स्लेले भने
लाइ चाङ्सिङलाई क्यानाडबाट हटाइयो र २०११ मा चीन फर्कियो, तर चीनबाट उच्च स्तरको आश्वासनपछि मात्र उनलाई यातना दिइनेछ वा मृत्युदण्ड दिइने छैन। लाइको लामो क्यानडाली शरणार्थी दाबीले चिनियाँ सरकारी अधिकारीहरूलाई निराश बनायो र एक दशकसम्म क्यानडा—चीन सम्बन्धलाई ओझेलमा पा¥यो ।
ओटावामा रहेको चिनियाँ दूतावासले द फिफ्थ एस्टेटको अन्तर्वार्ता अनुरोधलाई जवाफ दिएन ।