बेइजिङ— चीनको राष्ट्रिय जन कांग्रेस (एनपीसी) को १४ औँ बार्षिक सम्मेलन र चिनियाँ जनराजनीतिक परामर्शदात्री सम्मेलन (सीपीपीसीसी) को वार्षिक पूर्ण सत्रमा चीनमा कुल ग्राहस्थ उत्पादन (जीडिपी) आउँदो वर्षहरुमा कसरी घटिरहेको छ भन्ने घटना बाहिर आएको छ ।
सन् २०२२ मा चीनले आफ्नो जीडिपी वृद्धि लक्ष्य ५ प्रतिशत भन्दा बढी राखेको थियो र उपलब्धि लगभग ३ प्रतिशत रहने दाबी गरेको थियो । उसको आन्तरिक कार्य प्रतिवेदन र उपलब्धिहरु अहिलेको भन्दा धेरै शंकास्पद कहिल्यै भएको थिएन । पहिलो पटक चीनले शून्य कोभिडको आफ्नै राज्य नीति फिर्ता लिएको छ र अर्थतन्त्र खोलेको छ। यसमा धेरै कारकहरू रहेका छन् जसले वर्तमान अवस्थालाई निम्त्याएको छ । यो बढ्दो रूपमा स्पष्ट भएको छ कि चीनले आफ्नो ऐतिहासिक टुलकिट दोहोर्याउने प्रयास गरिरहेको छ ।
राज्यको नीतिका कारण मानिसहरूलाई घरभित्रै बस्न बाध्य पारेको तीन वर्षपछि चीन अर्थतन्त्रको वास्तविक अवस्थाका धेरै तथ्याङ्क बाहिरिएको छ । चीनको रियल स्टेट क्षेत्र संकटग्रस्त भएको छ । यसको उदाहरण एभरग्रान्डे पतन हुनु हो । चीन र युरोपबाट अमेरिकी अर्थतन्त्रको ‘डिकपलिंग’ भएपछि चीनले युक्रेन द्वन्द्वमा रुसलाई कति हदसम्म सहयोग गर्छ भनी हेर्न खोजेको छ, यस्तो अवस्थामा विदेशी लगानी आर्जन गर्नु चीनको अर्को उद्देश्य हो । चिनियाँ अर्थतन्त्रको वास्तविक अवस्थाले विश्व स्तरमा चिन्ताजनक परिणाम ल्याउनेछ। यस्तै, चिन्ताको एउटा महत्वपूर्ण विषय भनेकोचीनको ऋणको जालो हो । चीनले अफ्रिकामा गुणस्तरीय पूर्वाधार परियोजनाहरू निर्माण गरिरहेका छन् र परियोजनाहरू पूरा हुने समय वितिसक्दा पनि सञ्चालनमा आएको नभए पनि ऋण तिर्न सरकारहरूलाई बाध्य पारिरहेको छ ।
आगामी वर्षमा चीनको लक्ष्य विदेशी लगानीमा ध्यान केन्द्रित गर्नु हो । तर भूराजनीतिक क्षेत्रमा पूरै असफलता सामना गरिरहेको छ । चीनले अपरिहार्य रूपमा जुन देशहरूबाट सहायता खोजिरहेको छ त्यसको विरोध गर्नेछ ।यो तथ्यले चीनले आफ्नो अनुमानित जीडीपी वृद्धि दर पूरा गर्न कहिल्यै सक्षम नहुने कुरा सुनिश्चित गर्दछ। आउने धेरै वर्षसम्म यसले तथ्याङ्कलाई झूटो बनाउने र अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई सान्दर्भिक विश्व महाशक्तिको रूपमा आफ्नो चरित्र कायम राख्न धम्की दिनेछ।
आन्तरिक रूपमा चीनले ५५० बिलियन अमेरिकी डलर लगानी गर्ने योजना बनाएको छ । यस्तै, यसले २०२३मा सुरक्षा खर्चमा ७.२ प्रतिशतले वृद्धि गरी २२५ बिलियन अमेरिकी डलर पुर्याएको छ । यी गतिबिधि चीनले ताइवानसँग शान्तिपूर्ण पुर्नमिलन गर्ने आधिकारिक प्रचार सन्देशको विरोधाभास हो।
उही समयमा, प्राविधिक उद्योगमा आत्मनिर्भरता सुनिश्चित गर्ने बारे अस्पष्ट सन्देशहरू यो विश्वास गर्ने अर्को कारण हो । अर्को चिन्ताको विषय भनेको कोप–२७ को समयमा चीनले आफ्ना वाचाहरू पूरा नगर्नु हो। आधिकारिक रुपमा यो हो कि अधिकारीहरू आफैंले हावा र सौर्य परियोजनाहरूमा थप लगानीलाई प्रोत्साहन दिँदै कार्बन डाटा ठगीलाई रोक्न खोजिरहेका छन् । यी योजनाहरू कार्यान्वयन गर्ने प्रान्तीय र राज्य सरकारहरूले वास्तवमा युक्रेन द्वन्द्व चलिरहँदा ठूलो मात्रामा सस्तो रूसी कोइला भण्डारण गरिरहेका छन् । यो एक प्रकारको ऊर्जा युद्ध नाफामुखी हो र एकै समयमा आफ्नो ऊर्जा आवश्यकताहरू पूरा गर्न थर्मल पावर प्लान्टहरू खोलेर जीवाश्म ईन्धनमा चीनको निर्भरता बढाउँदैछ।
चीनको ‘दुई सत्र’ बाट निस्किएको अर्को महत्वपूर्ण सन्देश भनेको चीनले श्रमशक्ति र तथाकथित ‘जनसङ्ख्या लाभांश’ बारे बढ्दो चिन्तालाई ठूलो स्वरमा खण्डन गरेको छ । यस सम्बन्धमा राज्यको कुनै पहल नभएको भए पनि घट्दो जन्मदर र श्रमशक्तिको उमेर बढ्दै गएका कारण विवाहको कानुनी उमेर हद घटाउने भन्ने चिन्ताजनक हल्ला चीनमा चलिरहेको छ । अतिरंजित आन्तरिक तथ्याङ्कले पनि २०२२ मा जन्मेको करिब ९.५ मिलियन शिशुहरू मात्र देखाएको छ। युवाहरू राष्ट्रिय पुनर्जागरणको तथाकथित ‘चिनियाँ सपना’ प्रति बढ्दो मोहभंग हुँदैछन् । आगामी वर्षको अर्थतन्त्रलाई टेवा पुर्याउन खर्च मात्रै पर्याप्त हुने सरकारको भनाइ हामीले हेर्न सक्छौं । बढ्दो संक्रमण, चिकित्सा ऋण र संकटग्रस्त अर्थतन्त्रको बीचमा सामाजिक अपेक्षाहरू पूरा गर्ने चिन्ताका कारण जनसंख्या संकुचन जारी रहेकोले घरेलु मागको लागि कुनै प्रोत्साहन हुनेछैन।
चिनियाँ इतिहास र संस्कृतिले वर्षौंदेखि अनगिन्ती पाठहरू सिकाएको छ र इतिहासबाट सिक्न इन्कार गर्नेहरूले आफ्नो गल्ती दोहोर्याउँछन् भन्ने पुरानो भनाइ साँचो हुँदैछ। १९६० मा, अधिनायकवादी नेता माओले आफ्नो ग्रेट लीप फर्वार्डको एजेन्डालाई अगाडि बढाए र विश्वको सबैभन्दा ठूलो रोकथाम गर्न योग्य अनिकालमा ३० मिलियनको मृत्यु भयो। एकताबद्ध शक्ति पाएका सी जिनपिङले आर्थिक एजेन्डालाई त्यतिबेलाको यथार्थलाई बेवास्ता गर्ने र मृत्युको संख्या लुकाउने गल्ती गर्न खोजेका छन् । सायद इतिहासको चक्रीय प्रकृति अपरिहार्य छ जहाँ भविष्यमा हामीले चिनियाँ राजनीतिज्ञ सीको मृत्युपछि सत्तामा उभिएको देख्नेछौं। यसले सी जिनपिङले माओ त्सेतुङलाई गरेजस्तै आफ्नै कथाको केन्द्रको चरणमा धकेल्दै सीको विचारका निशानहरू मेटाउने चरणहरू पछ्याउनेछ।
सत्तामा पार्टीको पकड कायम राख्दै खोक्रो आध्यात्मिक व्यक्तित्व छाड्नु चीनका शीर्ष अधिकारीहरूमाझ पुरानो परम्परा हो। चिनियाँ अर्थतन्त्रको असफलता शून्यकोभिड नीति हटाइएपछि र अर्थतन्त्रलाई पुनस्र्थापना गर्न राजनीतिक इच्छाशक्ति केन्द्रित हुन थाल्नेछ।
पूँजी लगानीको पृष्ठभूमि नहुँदा र ध्वस्त जनसंख्यासँगै चीनको आर्थिक सम्भावना धमिलो छ । यो एक ठुलो नोकरशाही र पुरानो तानाशाहको अहंवादी आवश्यकताहरूद्वारा सहयोग गरिएको छ जुन विरासत स्थापना गर्न बेताल प्रयास गर्दैछ। यी सबै कारकहरूको आधारमा, हामी कसरी सम्भवत: २०२३ जीडीपीको ५ प्रतिशत को वृद्धि दरलाई इच्छापूर्ण सोच र आधिकारिक प्रचार बाहेक अरू कुराको रूपमा हेर्न सक्छौं।
आगामी महिनाहरूमा वास्तविकता यस लेखको निराशावादी अनुमानहरू भन्दा स्पष्ट रूपमा फरक हुनेछ । किनकि विश्व अर्थतन्त्रमा चीनको भूमिकालाई कमजोर पार्ने प्रयास गर्दा विश्वव्यापी मन्दीलाई रोक्नको लागि संलग्न सबै पक्षहरूले केही गर्न खोजेका छन् । यद्यपि हामीले आधिकारिक रिपोर्टहरूलाई बेवास्ता गर्यौँ र सरकारले रिपोर्ट गरिरहेको भन्दा चिनियाँ जनतासँग के भइरहेको छ भन्नेमा मात्र ध्यान केन्द्रित गर्यौँ भने हामी बिस्तारै आउँदै गरेको मानव त्रासदीको राम्रो चित्र बनाउन सक्षम हुनेछौं ।
माओका पाठहरूबाट सिकेर, हामीले स्पष्ट रूपमा देख्छौं कि सीले शक्तिलाई सुदृढ गर्दै गर्दा, बलिको बोका सधैं प्रधानमन्त्री हुनेछन् । ली छ्याङको अस्तित्व अन्तत: सीको नीतिलाई कत्तिको राम्ररी लागू गर्दछ भन्ने कुरामा निर्भर उनको कार्यकालमा भयो । संकटको समयमा पार्टी टुलकिटमा अर्को प्रयास गरिएको र परीक्षण गरिएको विधि सधैं बाह्य ‘शत्रु’ लाई दोष दिने हो ।
विशेष गरी जब यो ताइवानको कुरा आउँछ, रूससँगको सहकार्य वा ऊर्जा स्रोतहरूको लागि प्रतिस्पर्धाको कुरा आउँछ। दु:खको कुरा, वर्तमान भूराजनीतिक परिदृश्यले कुनै पनि प्रमुख शक्तिहरूलाई जलवायु परिवर्तनमा प्रभावकारी रूपमा ध्यान केन्द्रित गर्न लगभग असम्भव बनाउँछ जसले यसलाई अझ बढी बनाउनेछ। अर्थतन्त्रहरूलाई ऊर्जाको स्वतन्त्रता बढाउँदै विकासको दिगो मोडेलहरू विकास गर्न गाह्रो छ।
