सिंहदरबारको धुँवा ननिभ्दै पुनः आन्दोलनको चर्को स्वर — आन्दोलनमा नयाँ गठबन्धनको तयारी,
जेन–जी, प्रसाई र राजावादी शक्तिको साझा सक्रियता

काठमाडौं । जेन–जी आन्दोलनका क्रममा देखिएको हिंसात्मक अस्थिरता र बल प्रयोगको घटनाले देशको राजनीतिक वायुमण्डल अझै शान्त भएको छैन। तर सिंहदरबारको धुँवा ननिभ्दै, पुनः एकपटक नयाँ आन्दोलनको तयारी सुरु भएको संकेत देखा परेको छ। यसपटक यो तयारीमा जेन–जी समूहका बाँकी अभियन्ता, व्यवसायी दुर्गा प्रसाई र राजावादी शक्तिहरूको साझा उपस्थितिको चर्चा सुरु भएको छ।

स्रोतहरूका अनुसार केही सातादेखि विभिन्न सामाजिक सञ्जाल र बन्द बैठकमार्फत आन्दोलनको ‘दोस्रो चरण’ सञ्चालनबारे छलफल भइरहेका छन्। उक्त छलफलमा ‘राष्ट्र, धर्म र असली जनताको अधिकार’ जस्ता नारा अघि सारिने तयारी देखिएको छ। तिहार लगतै हुने आन्दोलनमा दर्गा प्रसाईँले नेतृत्व गर्ने तर सो आन्दोलनमा रास्वपा,राप्रपा र जेनजीका अर्का समुहरु सामेल हुने स्रोतको दाबी छ । बारम्बार पक्राउ पर्ने गरेका प्रसाईँले यसपटकको लडाईँ पश्चिमाहरुसँग भएको भन्दै अन्तिम लडाईँ हुने बताउदै हल्ला पिटिरहेका छन् । उनले विभिन्न मिडियामा समेत बुधबार तिहार र छठ पर्व लगत्तै ठूलो लडाई हुने ,यातायात, अवाहमार्ग ,सिमानाका सबै भन्द हुने भन्दै नेपालीहरुलाई नुन,तेल, दाल चामल र ग्याँसको जोहो गर्न आग्रह गरेकाले नागरिकहरुमा त्रास छाएको छ । अन्तरिम सरकारले भने सो विषयमा आधिकारिक धारणा सार्वजनिक गरेको छैन् ।

सङ्केतहरू जोडिँदै : फरक एजेन्डा, साझा लक्ष्य

राजनीतिक विश्लेषकहरूको भनाइमा, यी समूहहरूका माग र एजेन्डा भिन्न भए पनि लक्ष्य भने एउटै देखिन्छ — सरकारविरुद्ध असन्तुष्टि मार्फत शक्ति प्रदर्शन। जेन–जी समूह, जसको मूल शक्ति युवाहरूमा आधारित थियो, अहिले संगठनात्मक रूपमा कमजोर देखिए पनि त्यसको भावनात्मक प्रभाव अझै बाँकी रहेको विशेषज्ञहरू बताउँछन्।

त्यो प्रभावलाई दुर्गा प्रसाईको आर्थिक र प्रचारशक्ति, र राजावादी शक्तिहरूको पुरानो संगठनात्मक जालोले जोड्ने प्रयास भइरहेको बताइन्छ। एक विश्लेषकले भने,“यो गठबन्धन अस्वाभाविक छैन — असन्तुष्ट वर्ग र अवसर खोज्ने शक्तिहरू सधैं संकटमा एकअर्कातिर आकर्षित हुन्छन्। तर, यसको स्थायित्व र उद्देश्य अझै अस्पष्ट छ।”

सरकारलाई चुनौती : असन्तुष्ट लहरलाई व्यवस्थापन गर्ने कि दमन गर्ने ?

सरकार अहिले स्थिरता र आगामी निर्वाचनको तयारीमा केन्द्रित देखिन्छ। तर, जेन–जी आन्दोलनका घाउहरू निको नहुँदै नयाँ असन्तुष्ट समूह सडकमा उत्रिए सुरक्षा संयन्त्र पुनः दबाबमा पर्ने निश्चित छ। गृहमन्त्रालय स्रोतका अनुसार, संवेदनशील ठाउँहरूमा निगरानी बढाइएको छ र आन्दोलनका सम्भावित क्षेत्र पहिचान भइरहेका छन्। तर, आलोचकहरू भन्छन् —“असन्तुष्टि नियन्त्रण दमनले होइन, संवाद र पारदर्शिताले मात्र सम्भव हुन्छ। सरकारले यहीबेला नीतिगत स्पष्टता देखाउन सकेन भने समस्या अझ गहिरो हुन सक्छ।”

प्रसाईको ‘राजनीतिक आकांक्षा’ र राजावादीको ‘पुनरागमन सपनाः’

मेडिकल व्यवसायी तथा राष्ट्र, राष्ट्रियता र धर्म संस्कृति बचाउका अभियान्ता दुर्गा प्रसाई लामो समयदेखि “राजनीतिक वैकल्पिक शक्ति” निर्माणको कुरा गर्दै आएका छन्। उनी खुलेर राजसंस्थाको पुनर्स्थापना र हिन्दू राष्ट्रको बहालीका पक्षमा छन्। अर्कोतर्फ, जेन–जी समूह भित्रको नयाँ धाराले “पुरानो व्यवस्था असफल भयो” भन्ने सन्देशलाई प्रसाईको राष्ट्रवादी भाषणसँग जोड्ने प्रयास गरिरहेको देखिन्छ। यसैबीच, राजावादी पक्षहरू पनि यस लहरलाई “राजसंस्थाको लागि जनसमर्थन बढाउने मौका”का रूपमा हेरेका छन्।

विश्लेषकहरूको चेतावनी :‘भावनात्मक आन्दोलन देशको स्थायित्वका लागि जोखिम’

राजनीतिक विज्ञहरुका अनुसार यस्तो भावनात्मक र उद्देश्यहीन आन्दोलनले राज्य संयन्त्र र लोकतान्त्रिक अभ्यास दुवै कमजोर बनाउँछ। “जेन–जी आन्दोलनले युवा चेतना जगायो, तर स्पष्ट नेतृत्व र दिशा नहुँदा हिंसामा परिणत भयो। अहिले पनि यदि त्यही असन्तोषलाई राजावादी वा व्यवसायिक स्वार्थले दिशा दिन खोजे, परिणाम लोकतन्त्रको क्षति हुनेछ।”

आन्दोलन होइन, उत्तरदायी वैकल्पिक दृष्टिको आवश्यकता

देशमा असन्तुष्टि बढ्नु सरकारका कमजोरीका संकेत हुन्, तर आन्दोलनको माध्यम सधैं समाधान होइन। राजनीतिक स्थायित्व, न्यायिक पारदर्शिता र नीति–निर्णयमा विश्वास पुनःस्थापना नगरी कसैको हातमा सडकको माइक सुम्पिनु जोखिमपूर्ण हुन्छ।

अब प्रश्न उठेको छ — के यो आन्दोलन परिवर्तनका लागि हुनेछ, वा सत्ताको नयाँ खेलका लागि ?
सिंहदरबारको धुँवा त मन्द भएको छ, तर सडकमा फेरि आगो सल्काउने तयारी भने सुरु भइसकेको छ।