काठमाडौंको सबैभन्दा ठूलो ‘ट्राफिक नर्क’ भनेर चिनिने कोटेश्वर चोक अब फेरबदल हुँदैछ। सरकारले जापान सरकारसँग करिब ३४ अर्ब ४९ करोड जापानी येन (झन्डै ३१ अर्ब २ करोड रुपैयाँ) सहुलियतपूर्ण ऋण लिएर कोटेश्वर इन्टरसेक्सन सुधार आयोजना अघि बढाउने तयारी गरेको छ।
दैनिक रूपमा काठमाडौंका सडक प्रयोग गर्ने जो–कोहीलाई कोटेश्वर चोक पार गर्नु पीडादायी अनुभव हुन्छ। बिहान–बेलुकी पिक आवरमा यस चोकमा घण्टौँसम्म सवारी साधन अड्किने अवस्था सामान्यजस्तै बनेको छ। ‘हामीले पटक–पटक ट्राफिक व्यवस्थापनका उपायहरू लागू गर्यौँ, तर भौतिक संरचना परिवर्तनबिना कोटेश्वरको जाम हटाउन सम्भव छैन,’ उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका एक अधिकृतले बताए।
यो आयोजना अन्तरगत ६०० मिटर लामो अन्डरपास जडीबुटी–तीनकुने खण्डमा निर्माण हुनेछ, जुन त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको रनवे मुनिबाट जानेछ। साथै, मनोहरा पुलदेखि पेप्सीकोला मोडसम्म फ्लाइओभर बन्नेछ। अर्को फ्लाइओभर तीनकुनेमा जोडिने र बाग्मती पुलसम्म विस्तार हुने योजना छ।
परियोजना जापान अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग निकाय (जाइका) को अध्ययन प्रतिवेदनमा आधारित छ। प्रतिवेदनअनुसार, आयोजना सम्पन्न भएपछि कोटेश्वर क्षेत्रमा ‘रोकावटविहीन यातायात प्रवाह”’सम्भव हुने बताइएको छ।
तर प्रश्न उठिरहेको छ—३१ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी ऋणमार्फत यो परियोजना निर्माण गर्दा नेपाल कत्तिको बोझिलो हुनेछ? सार्वजनिक ऋण निरन्तर बढ्दै गएको अवस्थामा ठूला पूर्वाधार योजनाहरू टिकाउ बनाउन चुनौती छ। ‘यस्ता परियोजनाहरू दीर्घकालीन दृष्टिले उत्पादक हुन्छन्। तर कार्यान्वयन ढिला, लागत बढ्ने वा गुणस्तर कमजोर भए ऋण भार मात्र थपिन्छ,’ एकजना पूर्व अर्थसचिवकाे भनाइ थियाे ।
कोटेश्वर आसपासका बासिन्दा भने राहतको आशामा छन्। दैनिक सवारी जामका कारण यहाँका बासिन्दाले प्रदूषण, ध्वनि र स्वास्थ्य समस्या भोग्दै आएका छन्। स्थानीय व्यवसायी राजु श्रेष्ठ भन्छन्, ुजाम हटे व्यवसाय बढ्छ, वातावरण सफा हुन्छ। तर काम ढिला भयो भने झन् दुःख पाउने हामी नै हो।’
सडक तथा यातायात पूर्वाधार निर्माणमा अघिल्लो वर्षदेखि चासो नदेखाएको जापानले यसपटक ठूलो ऋण सहयोग अघि सारेको छ। यसलाई नेपाल–जापानबीचको विकास सहकार्यमा नयाँ अध्यायको रूपमा हेरिएको छ।
नेपालमा ठूला पूर्वाधार परियोजना समयमै सकिने उदाहरण कमै छन्। नागढुंगा सुरुङमार्गको अनुभवले पनि यही देखाएको छ। यदि कोटेश्वर इन्टरसेक्सन सुधार आयोजना समयमै, गुणस्तरीय रूपमा र पारदर्शितासहित सम्पन्न भयो भने यसले काठमाडौं उपत्यकाको यातायात नक्सा नै बदलिदिनेछ।
कोटेश्वर चोकलाई आधुनिक अन्डरपास र फ्लाइओभरको माध्यमबाट व्यवस्थित गर्ने यो परियोजना नेपालकै एक ऐतिहासिक पूर्वाधार प्रयास हो। अब प्रश्न केवल एक छ—के यो आयोजना उपत्यकावासीका लागि साँच्चिकै ‘जाममुक्त भोलि’ को सुरुवात हुनेछ, वा फेरि पनि ढिलाइ, बढी खर्च र निराशाजनक अनुभवको अर्को कथा?
